INFORMACJA PRAWNA
DOCHODZENIE ROSZCZEŃ O NAPRAWIENIE SZKODY WYRZĄDZONEJ PRZEZ NARUSZENIE PRAWA KONKURENCJI

27 czerwca br. wejdzie w życie ustawa z dnia 21 kwietnia 2017r. o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. Ustawa implementuje przepisy unijne zakazujące karteli, oraz nadużywania pozycji dominującej (artykuły 101 i 102 Traktatu o funkcjonowaniu UE). Definiuje ona pojęcie kartelu, ujednolica przepisy i ułatwia uzyskanie odszkodowania w postępowaniu cywilnym od monopolistów. Oto najistotniejsze modyfikacje, jakie wprowadza.

I. SANKCJONOWANE CZYNY

Zgodnie z ustawą zakazane są porozumienia ograniczające konkurencję, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumenta, do której odsyła dyskutowany akt prawny, zawiera w artykule 6 przykładowe wyliczenie takich porozumień. Zakazane jest oczywiście również nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców. Ustawa wskazuje na bezpośrednie lub pośrednie narzucanie nieuczciwych cen, uciążliwych warunków umów, czy też przeciwdziałanie ukształtowaniu się bądź rozwojowi konkurencji na rynku (wyliczenie przykładowe).

II. PODMIOTY UPRAWNIONE DO DOCHODZENIA ODSZKODOWANIA

Istotne jest, że nawet nabywcom pośrednim towarów i usług przysługują uprawnienia do dochodzenia, w drodze powództwa, naprawienia szkody wyrządzonej naruszeniem prawa konkurencji. Ustawa posługuje się określeniami nabywcy bezpośredniego i pośredniego, oraz dostawców bezpośrednich i pośrednich. Nabywca pośredni to osoba fizyczna lub prawna, która nabyła od nabywcy bezpośredniego lub kolejnego nabywcy produkty lub usługi, których dotyczy naruszenie prawa konkurencji, lub produkty lub usługi będące pochodnymi takich produktów lub usług, lub zawierające takie produkty lub usługi Zgodnie z brzmieniem ustawy, sprawca naruszenia obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej komukolwiek przez naruszenie prawa konkurencji, chyba że nie ponosi winy.

Ustawa przewiduje wiele domniemań obciążających sprawcę naruszenia, za którego uznaje się przedsiębiorcę dokonującego naruszenia prawa konkurencji. Po pierwsze, domniemanie winy sprawcy naruszenia konkurencji. Po drugie, domniemanie (pod pewnymi warunkami) przerzucenia nadmiernego obciążenia na nabywcę pośredniego. Po trzecie, domniemanie, że naruszenie wyrządza szkodę. Dodatkowo, sąd będzie mógł się zwrócić do organu ochrony konkurencji, by ten udzielił niezbędnej pomocy w zakresie ustalenia wysokości szkody.

Ustawa przyznaje również organizacjom konsumenckim, oraz organizacjom pozarządowym zrzeszającym przedsiębiorców, prawo do pozywania w imieniu poszkodowanych, oraz do przystępowania do toczących się już postępowań (niezbędna będzie w tym zakresie zgoda poszkodowanego, udzielona na piśmie).

III. TRYB DOCHODZENIA ODSZKODOWANIA

Postępowania o odszkodowanie będą toczyć przed Sądami Okręgowymi.
Ustawa wprowadza także możliwość złożenia przez powoda lub pozwanego wniosku o wyjawienia środka dowodowego , aby zobowiązać drugą stronę postępowania lub też osobę trzecią do wydania środka dowodowego znajdującego się w jej posiadaniu. Środek dowodowy musi służyć stwierdzeniu faktu istotnego dla rozstrzygnięcia,

Sąd może także wystąpić do odpowiedniego organu ochrony konkurencji o wydanie posiadanego przez niego środka dowodowego, jeżeli jego uzyskanie od strony przeciwnej lub osoby trzeciej jest niemożliwe lub nadmiernie utrudnione.

Co do sposobu określenia szkody, której będzie można dochodzić, został on określony w sposób szeroki, obejmujący straty rzeczywiste, równowartość utraconych korzyści, a także odsetki ustawowe w sytuacji, gdy odszkodowanie nie jest liczone według cen z dnia zapłaty odszkodowania.

Sąd w postępowaniu o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji co do stwierdzenia naruszenia prawa konkurencji jest związany ustaleniami prawomocnej decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję lub prawomocnego wyroku wydanego w wyniku wniesienia środka odwoławczego od takiej decyzji. Powód będzie mógł w postępowaniu cywilnym powołać się jedynie na takie orzeczenie lub decyzję.

Okres przedawnienia roszczeń dochodzonych na podstawie omawianej ustawy, o którym mowa w art. 4421 § 1 zdanie pierwsze Kodeksu cywilnego, to 5 lat i co istotne bieg przedawnienia rozpoczyna się dopiero w chwili zaprzestania naruszeń, o których mówi ustawa. W zakresie nieuregulowanym do odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez naruszenie prawa konkurencji stosuje sięprzepisy Kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych.

Zauważyć należy, że obecnie w Polsce roszczenia odszkodowawcze z tego tytułu mogły być dochodzone jedynie na zasadach ogólnych (podstawa art. 415 Kodeksu cywilnego). Jest to trudne ze względów dowodowych – zwłaszcza konieczność ścisłego wykazania szkody i jej wysokości szkody wyrządzonej naruszeniem prawa konkurencji oraz związku przyczynowo-skutkowego, którego konstrukcja raczej uniemożliwiała dochodzenie roszczeń dostawcom i nabywcom pośrednim.